Qaritauyakkuurutinut Nunauyaq
Hivayaqluta
Nanminiinut Pilaarutinut Naunaittughat
Ikumaqutiliqinirnut Qauyimattiarniq ilittuqhitiuyut ikayuutauyut Nunavunmiunut ayuiqhayaamik qulliqtuqpallaaqtailiniqmik aimaviinik havakviinilu. Ikayuutit aulapkaqtitauyut taapkuninnga Qulliq Alruyaqtuqtunik Ikumatjutit.
Kavamatkut Nunavunmi atuqpagait qaritauyakkuurutit tunihiyaamik Kaantulaaktighanut titirautinik Tughirautiniklu Havaaghanut (RFP) titirautainik aallanut havaaghanut – taapkununngalu kaantulaaktit ikayuqtiit Atuttiarnikkut havaaghainut. Pulaaqlugu Nunavunmi Kaantulaaquiyut nanihiyaamik nanminirnut havaaghanik Nunavunmi tamaat.
Hila uqquuhivalliayuq tajja, mihingnautillu Nunavunmi ilitturinnaqhiyut ahinit nunallaarnit nunaqyuaptingnit. Nunavunmi Hila Uqquuhivalliayumi Havakviat ikayuqpaktut Nunavunmiunik ayuiqhaiplugit ahiittunik ukiuqtaqtumi hila uqquuhivalliayumi aallannguqtaqtut. NC3 aulapkaqtitauvaktuq taapkuninnga Kavamatkut Nunavunmi Havakviat Avatiliqiyit. Qaritauyakkuurutainit naunaiqhitittialik taapkuninnga hila uqquuhivalliayumi naunaitkutat, atuqpallianiqmut ihuaqhainiqmullu pivighanik, takupkaivaghuni qangahaaq qauyihaqtauyunik, qauhimayatuqaniklu nunallaarmiullu qauhimayainik ilittuqhitivaktuq hila uqquuhivalliapluni Nunavunmi tamaat.
NTI-kut aulapkaivaktut atuqtittivaallirahuaqpaghugit Nunavunmi Inuit Nanminiinut Titirautit, qauhitivaghutik Inuit manighiurniqmut pilaarutainik ikayuutainiklu, ikayuqhugillu Inuit hanavalliayunik Nunavut manighiurutainik. Qiniqhugu NTI-kut Titirautait nalvaaqhiniaqtutit Inuit-nanminiinik taapkualu/uniit Nunavunmi-nayugalgit nanminiit aallatqiingniklu nunallaarmiunik hunaqutiqaqtunik ikayuutiniklu.
Kavamatuqait Kanatami niuviqpaghimayut akiliqhimayunik Qulliqtuutinik Atuqnirmut Kaantulaanik ihuaqhivalliayumaplugu qulliqtuqtut kavamatuqait ikluqpautainit Kanatami tamaat atulihaaqtillugit ukiut 1990 ilauplutik talvunga Kanatami Hungayaaqhivalliayut Kavamatkut Ikayuutait. Ikayuutit havauhittianguyut Atuttiarnikkunnut. Ikayuutit aulapkaqtitauvaktut talvuuna Pitquhiuyut Pivighat Kanatami hivuanilu ilihimayauplutik taimaa Kavamatuqakkut Ikluqpautainut Havaaghat taapkua aniguqtitautinnagit Kavamatuqakkut Nutaannguqtaqtut Hanayaghanut Havauhighanut maligaghaliuqhimayuq 2016-mi.
“Ikummatiit” Nunavunmi qulliqtuutinut maligaghaliuqhimayuq titiraq. Ikummatiit ilittuqhaiyumayut tamangnik qulliqtuutit-mighaaguuqtunik ayuqhautinik havaaghaniklu Nunavunmiunut, taapkualu: qauyihaiplugit ingilraaqnitat, tajja atuqtauyut hivunighamilu qulliqtuutighat; havauhighait qulliqtuqpallaaqtailiniqmut; parnaiyainiqmiklu ikighilaarahuaqhugit atuqpauhiit agyaqtauhimayunik uqhuryuanik Nunavunmi qulliqtuutiulluaqtut avugiiktukkut nutaannguqtaqtunik nunallaarmiutaniklu uqhughanik taapkuatut uranium pitquhiuyullu kaassiliit. Ikayuutauvaktuq nunauyaupluni Nunavunmi qulliqtuqtut-mighaagut parnaiyainiqmut havaaghainullu – taapkualu Atuttiarnikkut havaaghait – makpiraaliuqhimagamik 2007-mi.
Taamna Ukiuqtaqtumi Munaqhiplutik Qulliqtuutinut Havaaghait Nunallaarni Uunaqutinut Qulliqtuutinullu, taiyauvaktuqlu taimaa Ukiuqtaqtumi REACHE ikayuutait, manikkut ikayuqpaktut nutaannguqtaqtunik qulliqtuutinik qulliqtuqpallaarnaittuniklu havaaghanik, ilauyuniklu havaktighaliuqhutik parnaiyaiplutiku Yukon-mi, Nunattiami, Nunavunmi, Nunavingmi, Nunatsiavunmilu. Ikayuutikkut hapkunuuna ikighilaarumayait Ukiuqtaqtumi nunallaarni uqhuqtuqpauhiit uqhuqyuanik uunaqutainut qulliqtuutinullu atuqpalliaplugit nunallaarmiut nutaannguqtaqtut qulliqtuutit qulliqtuqpallaaqtailiplutiklu. Taimaa nakurutauniaqtuq avatinut, inuuhiqattiarniqmut manighiurniqmullu ikayuutaulutik aanniaqnaittumik, aulattiaqtunik Ukiuqtaqtumi nunallaarnik.
Nunavunmi Qulliqtuqtunut Munaqtit Ikayuutait maligaghaliuqtaghanut ingilrutauyuq hanayauhimayuq Kavamatkunnit Nunavunmi taimaa kitukiaq/tamangnikluuniit havakviit Kavamatkut Nunavunmi iluanit atuqtittivalliayaamik qulliqtuqpallaaqtailiniqmut havauhirnik talvani pingahuuyunit havakvingnit Kavamatkunni talvuuna pingahuuyunik ikayuutikkut:
Tajja Ikluqpautauyut – talvuuna Nunavunmi Qulliqtuqtunut Munaqtit Ikayuutait (NEMP) GN-kut Havaktiit – Qulliqtuqtunik Ilihimattiarniq Ilihaqtittiyullu – talvuuna aullaqtittiplutik ikayuutinik aulapkaqtittiyunut qulliqtuqtullu havaktiinut taimaa qulliqtuqpallaaqtailiplutik havauhikkut pitquhikkullu iliqahiutiplugit upluq tamaat havaaghainut ulapqiyainullu. Nutaat Hanayauyut – Atuqhugit “GN-kut Hanattiarniqmut Havauhittianut Maliktaghat” nutaanut Kavamatkut ikluqpautainut hanayaghaliuqtunik havaaghanik Talvuuna NEMP-kut maligaghaliuqhimayait, Kavamatkut Nunavunmi hakugigharumayait qauhimayatuqait Inuit Pitquhiit talvanngat:
Avatittinnik Kamatsiarniq: ihumagittiaqhugit munarittiaqhugillu nuna, anngutighat avatiillu. Qanuqtuurniq: Hanatuniqmik pivighaqattiaqniqlu.
CER-kut Aviktuqhimayuni Aviktuqhimayumilu Qulliqtuqtut Titirautait qauyihaivaktait Kanatami qulliqtuqtut havauhiinik qauhitiplutik qulliqtuutiliuqtunik, qulliqtuqtunik, aallannguqtiriniqmik, agyaqtarniqmik, himmiqtuiniqmiklu. Hapkua titirautit ilittuqhitiuyut aallatqiingnik qulliqtuutinik taimaalu ilittuqhitivaktut taiguaqtinut naunaitkutanik ilaupkaivaghutiklu unipkaaqtunik qulliqturniqmut Kanatami.
Qauyihaiyut havaangit takupkaqtitauyut hamani qaritauyakkuurutinit katitauhimayut havaamingnit taapkua kavamatuqait, aviktuqhimayuni, aviktuqhimayumilu kavamait, ilihaqpaalliqviinit, Nunaqaqqaaqhimayut katimayiinit, hannaviinit, nunallaallu. Qaritauyakkuurutainit takupkaqtitaivaktut qaffinik havaanguyunik qauyihaiyiniklu takupkaivaktuq titirautilluanik qauyihaiyullu ingilrutainik.